Τα γνωρίσαμε ευρέως λόγω της πανδημίας COVID-19, η οποία είχε τεράστιο αντίκτυπο στην ανάπτυξη της αγοράς των rapid test – των ταχέων διαγνωστικών δοκιμασιών «παρά την κλίνη» του ασθενούς.Κι όμως τα self test που όλοι μας χρησιμοποιήσαμε τα προηγούμενα δύο χρόνια δεν συνιστούν πρωτοτυπία. Τα τελευταία χρόνια κάποιες μορφές αυτών κυκλοφορούν ευρέως και χαίρουν μεγάλης αποδοχής, όπως τα τεστ ωορρηξίας ή εγκυμοσύνης.«Η επείγουσα ανάγκη για γρήγορα αποτελέσματα, διαγνώσεις και θεραπευτικές αποφάσεις, αλλά και μαζικών ελέγχων σε επίπεδο πληθυσμού μεταμόρφωσε την αγορά. Παράλληλα αυξήθηκε η ευαισθητοποίηση των ασθενών σχετικά με τον αυτοέλεγχό τους με rapid test στο σπίτι», αναφέρει στο ygeiamou ο κ. Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MSc, Γενικός Οικογενειακός Ιατρός, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής και ΠΦΥ, και συνεχίζει: «Ο κατ’ οίκον αυτοέλεγχος υπήρχε και στο παρελθόν, όπως για τον διαβήτη και την εγκυμοσύνη, αλλά αυτά χρησιμοποιούνταν από συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, ενώ η χρήση των rapid test για την COVID-19 εξοικείωσε τον γενικό πληθυσμό με αυτά. Οι ασθενείς αναζήτησαν αντίστοιχα rapid test για τη γρίπη, τον στρεπτόκοκκο, τον ιό RSV και τις ουρολοιμώξεις».Ο αυτοέλεγχος στο σπίτι έχει σημαντικά πλεονεκτήματα για τους ασθενείς, καθώς μειώνεται το κόστος αλλά και ο χρόνος των μετακινήσεων. Ταυτόχρονα οι ασθενείς γλιτώνουν μη απαραίτητες επισκέψεις σε δομές υγείας, που την εποχή της πανδημίας εγκυμονούσαν και τον κίνδυνο διασποράς του ιού. Οι ειδικοί στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα τονίζουν εμφατικά πως η είσοδος των ταχέων δοκιμασιών, κατ’ οίκον για τον ιό HIV έφερε επανάσταση στον συγκεκριμένο διαγνωστικό έλεγχο δεδομένου ότι το στίγμα έκανε τους ασθενείς να διστάζουν να εξεταστούν σε εργαστήρια.«Τα rapid test συμβαδίζουν με την εξέλιξη της ολοκληρωμένης φροντίδας υγείας. Ο ασθενής υποβάλλεται σε αυτοέλεγχο με rapid test και στη συνέχεια απευθύνεται στον γιατρό του μέσω τηλεσυμβουλευτικής. Ο γιατρός στέλνει με άυλη συνταγογράφηση το αντιβιοτικό ή αντι-ιικό στον ασθενή. Αυτό μοιάζει να είναι το μέλλον για τη διαχείριση πολλών ήπιας βαρύτητας λοιμώξεων. Σε πολλές περιπτώσεις είναι χρήσιμο να προηγείται σύσταση – συνταγογράφηση από τον γιατρό του self test και όχι να γίνεται άκριτα, για την όσο το δυνατόν αποδοτικότερη χρήση τους. Δυνατόν να συμβάλουν στη μείωση του φόρτου εργασίας των ιατρών και ενδεχομένως στην ανακούφιση ενός υπερβολικά καταπονημένου συστήματος υγείας», εξηγεί ο κ. Φραγκούλης.Tα rapid test ενδυναμώνουν τον ρόλο των ασθενών στη φροντίδα της υγείας τους, με τους ασθενείς να αναλαμβάνουν μέρος της ευθύνης στη διάγνωση και στη θεραπεία ορισμένων παθήσεων.Ο πολύτιμος ρόλος του φαρμακοποιούΒασική παράμετρος στη διαδικασία του αυτοελέγχου αποτελεί ο φαρμακοποιός, ο επιστήμονας υγείας που έρχεται σε άμεση επαφή με τον πολίτη και είναι εύκολα προσβάσιμος και διαθέσιμος. Τα σημερινά φαρμακεία, αφενός, μπορούν να παρέχουν μια σειρά τεστ αυτοελέγχου και, αφετέρου, να συμβουλέψουν για τη χρήση τους όλους όσοι έχουν την όποια υποψία για την υγεία τους.Όπως μας εξηγεί ο κ. Τάκης Φράγκος, φαρμακοποιός, Ταμίας του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου, «μετά την επαφή μας με τα τεστ για τον κορωνοϊό, το τελευταίο διάστημα υπάρχει ραγδαία αύξηση για πολλές νόσους. Υπάρχουν προϊόντα που δείχνουν αν υπάρχει πιθανότητα πρόωρης εμμηνόπαυσης, υπάρχει τεστ αξιολόγησης της νεφρικής λειτουργίας, τεστ ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα που αποτελεί και ένα πρώιμο δείγμα προβλήματος στο έντερο και τεστ ουρολοίμωξης. Επίσης υπάρχουν τεστ ωορρηξίας τα οποία είναι ίσως τα πρώτα που κυκλοφόρησαν ελεύθερα στο εμπόριο, και φυσικά τα τεστ γρίπης, ροταϊού και στρεπτόκοκκου. Επίσης στο εξωτερικό όπως, για παράδειγμα, στη Γαλλία, υπάρχει τεστ για τον ιό HIV».Σημειώνεται ότι πέρα από τα τεστ που μπορούμε να κάνουμε μόνοι στο σπίτι διαπιστώνοντας με τη μέθοδο αρνητικού – θετικού το αποτέλεσμα, υπάρχουν και πιο εξειδικευμένα τεστ όπου απαιτείται συλλογή δείγματος κατ’ οίκον και μετέπειτα αποστολή του σε ειδικό εργαστήριο.«Σε αυτές τις περιπτώσεις παίρνουμε από το φαρμακείο το ειδικό kit, δηλαδή μια συσκευασία με συγκεκριμένα υλικά όπως μία μπατονέτα και το δοχείο αποθήκευσης του δείγματος – μια διαδικασία ιδιαίτερα διαδεδομένη στις ΗΠΑ. Με βάση αυτή τη διαδικασία, πλέον μιλάμε για διάγνωση πολλαπλών παθήσεων και σπάνιων ανωμαλιών. Ωστόσο πρέπει να επισημάνουμε ότι σε αυτού του τύπου τα τεστ η ουσία έγκειται στη διευκόλυνση αποστολής και δεν μπορεί να υπάρξει αποτέλεσμα χωρίς τη συμβολή του εργαστηρίου. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό τεστ το οποίο κυκλοφόρησε πρώτο πριν από αρκετά χρόνια στην Ελλάδα είναι το τεστ πατρότητας», εξηγεί ο κ. Φράγκος.Επίσης τονίζει ότι ένα σημαντικό θέμα αφορά το νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα όπου ένα ιατροτεχνολογικό προϊόν ακόμα και σήμερα δεν διατίθεται πουθενά αλλού εκτός από τα φαρμακεία. «Τα φαρμακεία σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν μπει στη διαδικασία αυτή και έχουν και την ευθύνη να διευκρινίσουν, επειδή δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τον όρο, τι είναι ιατροτεχνολογικό προϊόν. Το προϊόν αυτό δεν έχει φτιαχτεί ως μέσο αυτοθεραπείας ούτε είναι είδος αυτοφροντίδας. Εχει φτιαχτεί για να υποβοηθήσει την ιατρική διαδικασία», αναφέρει.Αναφέρει ακόμη ότι στη χώρα μας υπάρχει σχετική ελαστικότητα του πλαισίου, οπότε σίγουρα υπάρχουν και άλλα σημεία όπου μπορούμε να βρούμε ιατροτεχνολογικά προϊόντα:«Ακόμη δεν έχουμε τις απαραίτητες νομοθετικές δικλίδες και το νομοθετικό πλαίσιο είναι διάτρητο σχετικά με προϊόντα που δεν είναι φάρμακα. Επίσης στην Ελλάδα μπορεί κάποιος να παραγγείλει -και μάλιστα εύκολα- από τρίτες χώρες,απίστευτα προϊόντα χωρίς οδηγίες και χωρίς να έχει κάποιον σύμβουλο φαρμακοποιό ή γιατρό, τη στιγμή που στο εξωτερικό για κάποια πράγματα έχουν ήδη θεσπιστεί περιορισμοί».«Γενικότερα πάντως είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένο ότι τα τεστ αυτοδιάγνωσης μπορούν να βοηθήσουν την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, να προωθήσουν την ταχύτερη διάγνωση και θεραπεία και συνεπώς όλες οι χώρες στρέφονται προς αυτή την κατεύθυνση» καταλήγει ο κ. Φράγκος.Ανησυχίες από την ιατρική κοινότηταΠαρά τα πλεονεκτήματα, τα self test εγείρουν και ορισμένες ανησυχίες. Όπως εξηγεί ο κ. Φραγκούλης, «παρόλο που ορισμένες δοκιμασίες, όπως η μέτρηση του σακχάρου και ο έλεγχος για κορωνοϊό θεωρούνται ακριβείς, υπάρχει ανησυχία για την αξιοπιστία των rapid tests, ειδικά από αμφιβόλου ποιότητας κατασκευαστές και υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση τόσο της ευαισθησίας όσο και της ειδικότητάς τους».«Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος οι ασθενείς να μην μπορούν να διενεργήσουν σωστά τη δοκιμασία, οδηγώντας σε ανακριβή αποτελέσματα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δίνονται ξεκάθαρες οδηγίες ή/και να γίνεται επίδειξη στους ασθενείς πως να διενεργήσουν σωστά το τεστ, όταν το χρησιμοποιούν για πρώτη φορά», συμπληρώνει ο γιατρός.Ο κ. Φραγκούλης τονίζει ακόμη ότι όπου είναι απαραίτητο οι κατ’ οίκον εξετάσεις θα πρέπει να ακολουθούνται με μια εξέταση σε εργαστήριο για να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα. Σε πολλές περιπτώσεις το κατ’ οίκον rapid test είναι το πρώτο βήμα από τη διάγνωση προς τη θεραπεία και οι ασθενείς θα πρέπει ακολούθως να αξιολογηθούν από γιατρό.«Αναγκαίες είναι τόσο η διευκόλυνση της πρόσβασης σε αυτά, είτε μέσω της ασφαλιστικής κάλυψης, είτε με το να είναι οικονομικά προσιτά στους ασθενείς, αλλά και η θέσπιση ρυθμιστικού πλαισίου όσον αφορά στην αγορά και χρήση τους» καταλήγει ο κ. Φραγκούλης.Το θέμα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ygeiamou #9 που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακή 28/5